Soms zijn er herinneringen die duidelijk verschijnen en andere die zonder waarschuwing worden gewist, en hierachter zit een preciezere verklaring dan het lijkt.
Er zijn herinneringen die blijven en andere die wegglijden. Je kunt heel duidelijk zijn over wat er gebeurde op de eerste dag van een reis: de tijd, de plaats, zelfs wat je at. Maar later is er weer een moment waarvan je niet duidelijk weet of het gebeurd is of dat je het door elkaar haalt. Het geheugen faalt en dat heeft een logische verklaring die velen niet kennen.
De realiteit is dat niet alle herinneringen hetzelfde worden behandeld. Sommige zijn sterk gefixeerd, maar andere vervagen. Mentale hiaten bestaan (hoewel er zelden over gesproken wordt) en zijn een van de meest voorkomende en frustrerende hiaten in het functioneren van het geheugen.
Dit is volgens deskundigen de reden waarom sommige herinneringen blijven hangen en andere vervagen.
Een onderzoek van Boston University, met bijna 650 deelnemers, heeft zojuist aangetoond dat de eenvoudigste herinneringen versterkt kunnen worden als ze in de nabijheid van een intense ervaring worden beleefd. Het maakt niet uit of wat er gebeurde vreugdevol, schokkend of verontrustend was. Als het emotioneel geladen is, weegt het zwaar. En als er iets onopmerkelijks gebeurt net voor of net na dat sleutelmoment, kan het ook blijven hangen.
De auteurs leggen uit dat de hersenen niet werken als een harde schijf die alles opslaat. Integendeel, de hersenen beslissen, filteren en doen dat op een schaal. Niet alle herinneringen hebben dezelfde waarde, noch dezelfde weerstand tegen vergeten. Maar als er één “vastzit” aan een belangrijke gebeurtenis, kan die worden bewaard.
Volgens het rapport hangt versterking af van verschillende factoren: hoe sterk die gebeurtenis was, hoeveel tijd er verstreek tussen de ene herinnering en de andere, en of er een verband is tussen de twee. Bijvoorbeeld een visuele match, een gelijkaardige kleur, vorm of scène. Die gelijkenis werkt als een brug. En wat fragiel leek, wordt blijvend.
Hoe ze tot deze conclusie kwamen en wat het betekent voor het geheugen
Tijdens de experimenten keken deelnemers naar beelden die gekoppeld waren aan verschillende beloningsniveaus. De volgende dag werd hen zonder waarschuwing gevraagd welke beelden ze zich herinnerden. Het resultaat was duidelijk: de meer emotioneel geladen beelden (of de beelden die er in de tijd dichtbij lagen) werden beter onthouden.
Maar het effect was niet automatisch. Wat het meest profiteerde van dit fenomeen waren de zwakkere herinneringen, de herinneringen die het op zichzelf niet zouden hebben overleefd. In feite, als de “secundaire ” herinnering al emotioneel geladen was, was de verbetering veel kleiner. De hersenen leken liever te redden wat verloren dreigde te gaan, niet wat al goed verankerd was.
Daarom herinner je je een willekeurig gesprek vlak voor een schokkend nieuwsbericht, maar vergeet je diezelfde dag een hele maaltijd.
Dit onderzoek biedt niet alleen een wetenschappelijke verklaring voor hiaten in het geheugen. Het opent ook nieuwe mogelijkheden op gebieden zoals onderwijs of klinische psychologie. Het koppelen van complexe ideeën aan emotioneel relevante ervaringen zou kunnen helpen om moeilijke kennis op te lossen.
In therapie kan inzicht in de werking van het geheugen helpen om pijnlijke herinneringen niet te versterken. Controle over wat wel en niet geactiveerd wordt, zou de sleutel kunnen zijn bij traumaverwerking.
