Het fenomeen ‘oververhitting’ kan ernstige brandwonden veroorzaken en treedt op zonder zichtbare tekenen.
Water koken is een dagelijkse taak in elke keuken. Voor het gemak gebruiken veel mensen de magnetron: het is snel, praktisch en lijkt onschadelijk. Het werkt echter niet hetzelfde als het verwarmen van water op een fornuis, en dat kan een risico opleveren dat zelfs bij regelmatige gebruikers weinig bekend is.
De FDA — de Amerikaanse instantie die vergelijkbaar is met de ANMAT — waarschuwt al jaren voor een fysisch fenomeen dat zich in de magnetron kan voordoen en dat explosief koken kan veroorzaken. Hoewel het niet vaak voorkomt, is het ernstig genoeg om voorzorgsmaatregelen te nemen.
Wat gebeurt er eigenlijk als je water in de magnetron probeert te koken?
Het probleem heeft een naam: oververhitting (of superheating). Het gaat om een situatie waarin het water warmer wordt dan 100 °C zonder dat er belletjes ontstaan, wat in tegenspraak is met wat je normaal gesproken ziet als je water in een gewone pan verwarmt.
Waarom gebeurt dit?
- De magnetron verwarmt ongelijkmatig en vanuit het binnenste van de vloeistof.
- Door deze manier van verwarmen kunnen er geen zichtbare bubbels ontstaan, zelfs als het water al boven het kookpunt is.
- Het water lijkt rustig, maar het ‘wacht’ op een trigger om energie vrij te geven.
Die trigger kan heel eenvoudig zijn:
- het verplaatsen van de beker,
- het erin steken van een lepel,
- het toevoegen van suiker, koffie of instant thee,
- of zelfs het openen van de deur van de magnetron.
De reactie kan heftig zijn: het water begint plotseling te koken en spat naar buiten, wat ernstige brandwonden aan handen, gezicht en borst kan veroorzaken.
Wanneer is de kans het grootst dat dit gebeurt?
Oververhitting treedt het gemakkelijkst op wanneer:
- De kom erg glad is, zonder oneffenheden waar belletjes kunnen ontstaan.
- Er dun glas of kleine, smalle kopjes worden gebruikt.
- Het water langer dan nodig wordt verwarmd.
- Het proces tijdens het verwarmen niet wordt onderbroken om te roeren.
Dit is geen ‘urban myth’: het is een echt fysisch fenomeen dat door voedselveiligheidsinstanties is gedocumenteerd.
Heeft dit invloed op de kwaliteit van het water?
Nee. Water koken in de magnetron verandert de chemische samenstelling niet en maakt het niet minder gezond.
Het risico zit niet in het water, maar in het fysische gedrag dat het onder bepaalde omstandigheden kan vertonen.
Hoe kook je water veilig in de magnetron?
Als er geen andere keuze is dan de magnetron te gebruiken, raden experts aan om deze richtlijnen te volgen:
- Gebruik geschikte bakjes: vermijd zeer gladde bakjes of bakjes van zeer dun glas. Idealiter heeft het bakje een ruwe oppervlakte.
- Verwarm in korte intervallen: stel intervallen van 30 tot 60 seconden in en roer tussen elke ronde met een lepeltje.
- Plaats een voorwerp dat de spanning van het water ‘breekt’: een houten stokje of lepeltje dat geschikt is voor de magnetron helpt om normale bubbels te vormen.
- Laat het staan voordat u het eruit haalt: wacht 20 tot 30 seconden nadat het verwarmen is beëindigd.
- Houd uw gezicht uit de buurt: wanneer u de deur opent of de beker verplaatst, kom dan niet te dichtbij: dit is het meest risicovolle moment.
Is het dan wel verstandig om water in de magnetron te koken?
Het kan, maar het is niet aan te raden vanwege de mogelijkheid — weinig intuïtief maar reëel — van oververhitting en explosief koken.
Als u water wilt verwarmen voor thee, koffie of mate, is het nog steeds het veiligst om een waterkoker te gebruiken of het water op het fornuis te verwarmen.
