Neanderthalers zijn misschien niet in strikte zin uitgestorven. Een nieuw wiskundig model suggereert dat ze geleidelijk genetisch zijn opgenomen door Homo sapiens.
De auteurs van het nieuwe model overwegen een scenario waarin de neanderthalers niet door “echte uitsterving” zijn verdwenen, maar door genetische absorptie door een talrijker en vruchtbaarder soort. Dat soort zou Homo sapiens zijn geweest.
Volgens de nieuwe analyse zou dit fenomeen 10 tot 30 duizend jaar in beslag hebben genomen. “Het model is eenvoudig en heeft geen regionaal karakter. Het biedt echter een solide verklaring voor het waargenomen uitsterven van de neanderthalers”, stelt computationeel chemicus Andrea Amadei van de Universiteit Tor Vergata in Rome.
Wat zeggen de genetica en archeologie?
Hedendaagse genoomanalyses tonen aan dat mensen buiten Afrika ongeveer 1-4 procent Neanderthaler-DNA hebben. Archeologische vondsten bevestigen langdurige contacten in Eurazië en een geleidelijke afname van de populatie, in plaats van een plotselinge uitsterving.
Hoewel niemand met zekerheid kan zeggen waarom de neanderthalers van de aardbodem zijn verdwenen, zijn deskundigen het erover eens dat dit door meerdere factoren is veroorzaakt. De meest genoemde factoren zijn veranderingen in het milieu, verlies van genetische diversiteit en concurrentie met de Homo sapiens om voedsel en land. Onderzoekers uit Zwitserland en Italië voegen daar nog een andere mogelijkheid aan toe: kruising tussen soorten.
Het model gaat uit van genetische drift, zelfs zonder het adaptieve voordeel van Neanderthalergenen. Als we rekening houden met de mogelijke voordelen van bepaalde varianten in een grotere Homo sapiens-populatie, zou het effect van genetische “verdunning” nog sterker kunnen zijn.
Migraties van Homo sapiens en het golfeffect
De onderzoekers gebruikten de geboortecijfers van hedendaagse jager-verzamelaarsgroepen om na te gaan hoe snel kleine neanderthalersgemeenschappen konden worden opgenomen door veel grotere groepen Homo sapiens. Ze gingen er tegelijkertijd van uit dat beide groepen vaak met elkaar konden kruisen.
De resultaten komen overeen met archeologische vondsten. Bovendien komen ze overeen met bewijzen die suggereren dat de afname van het aantal neanderthalers op het Europese continent geleidelijk en niet plotseling was. Dit bewijs weerlegt de stelling dat één gebeurtenis zou hebben geleid tot het uitsterven van de neanderthalers.
Veldonderzoek suggereert dat er al eerder en meerdere keren uit Afrika werd vertrokken, mogelijk al meer dan 200.000 jaar geleden. Elke golf zou het genenpool van de lokale Neanderthalers hebben weggevaagd als zand dat door de zee wordt meegevoerd.
Eén menselijke geschiedenis
Sommige onderzoekers zijn er daarom van overtuigd dat mensen en neanderthalers meer gemeen hebben dan dat ze verschillen. De afstammingslijnen moeten daarom worden gezien als een “gemeenschappelijke menselijke soort” en niet als twee afzonderlijke soorten, zoals meestal het geval is.
Neanderthalers waren in staat om hun eigen kunst te maken, gebruikten vuur, aten gevarieerd en waren waarschijnlijk in staat om op een complexere manier te communiceren dan alleen met grunts.
