Het eerste wat Lana Ponting zich herinnert van het Allan Memorial Institute, een voormalig psychiatrisch ziekenhuis in Montreal, Canada, is de geur: die was bijna medicinaal.
“Ik vond het er niet prettig uitzien. Het leek me geen ziekenhuis“, vertelt ze aan de BBC vanuit haar huis in de Canadese provincie Manitoba.
Dat ziekenhuis – ooit de residentie van een Schotse scheepvaartmagnaat – zou in april 1958 een maand lang haar thuis worden, nadat een rechter had bevolen dat de toen 16-jarige tiener behandeld moest worden vanwege ”ongehoorzaam” gedrag.
Daar werd Ponting een van de duizenden mensen die werden onderworpen aan experimenten in het kader van een uiterst geheim CIA-onderzoek naar hersenspoeling.
Nu is zij een van de twee personen die worden genoemd in een collectieve rechtszaak van Canadese slachtoffers van die experimenten. Donderdag verwierp een rechter het beroep van het Royal Victoria Hospital (dat verbonden is aan de McGill University), waardoor de weg vrij is voor voortzetting van de rechtszaak.
Volgens haar medische dossiers, die ze onlangs heeft verkregen, was Ponting weggelopen van huis en ging ze om met vrienden die haar ouders afkeurden, na een moeilijke verhuizing van haar familie van Ottawa naar Montreal.
“Ik was een gewone tiener”, herinnert ze zich. Maar een rechter besloot haar naar het Allan Memorial Institute te sturen, in de volksmond bekend als “het Allan”.
Het onderzoek van de CIA
Eenmaal daar werd ze onvrijwillig deelnemer aan geheime experimenten van de CIA, bekend als MK-Ultra.
Het project uit de Koude Oorlog testte de effecten van psychedelische drugs zoals LSD, elektroshockbehandelingen en vermeende hersenspoelingstechnieken op mensen zonder hun toestemming.
Meer dan 100 instellingen namen deel aan het project, waaronder ziekenhuizen, gevangenissen en scholen in de Verenigde Staten en Canada.
In het Allan droge Ewen Cameron, een onderzoeker van de McGill University, patiënten en liet hij hen opnames beluisteren, soms wel duizenden keren, in een proces dat hij ‘verkenning’ noemde.
Ponting moest dezelfde opname honderden keren beluisteren.
“Het werd steeds maar herhaald: je bent een braaf meisje, je bent een stout meisje”, herinnert ze zich.
De techniek was een vorm van ‘psychische beïnvloeding’, legt promovendus Jordan Torbay uit, die onderzoek heeft gedaan naar deze experimenten en de ethische implicaties ervan.
“In feite werden de geesten van de patiënten gemanipuleerd door middel van verbale signalen”, zegt hij, eraan toevoegend dat ook de effecten van slaapmiddelen, gedwongen zintuiglijke deprivatie en kunstmatig coma werden bestudeerd.
Het Allan Memorial Institute in Montreal is de plek waar de door de CIA gesteunde experimenten in Canada werden uitgevoerd.
Uit medische dossiers blijkt dat Ponting LSD kreeg toegediend, evenals medicijnen zoals natriumamital, een barbituraat, en desoxine, een stimulerend middel, naast lachgas, een kalmerend middel dat bekend staat als lachgas.
“Op 30 april had de patiënte onderzoeken ondergaan… Ze was behoorlijk gespannen en extreem gewelddadig geworden toen haar lachgas werd toegediend, waarbij ze half uit bed sprong en begon te schreeuwen”, schreef Cameron in een van zijn medische dossiers, die Ponting via een verzoek om toegang tot informatie had verkregen.
Een lange juridische strijd
De harde waarheid over de MK-Ultra-experimenten kwam voor het eerst aan het licht in de jaren zeventig.
Sindsdien hebben verschillende slachtoffers geprobeerd de Verenigde Staten en Canada voor de rechter te dagen. De rechtszaken in de VS zijn grotendeels zonder succes gebleven, maar in 1988 veroordeelde een Canadese rechter de Amerikaanse regering tot het betalen van 67.000 dollar aan negen van de slachtoffers.
In 1992 betaalde de Canadese regering 80.000 dollar aan 77 slachtoffers, hoewel zij geen aansprakelijkheid erkende.
Ponting behoorde niet tot deze groep, omdat zij toen nog niet wist dat zij een slachtoffer was, zo beweert zij.
Decennialang dacht zij dat er iets niet in orde was met haar, maar pas vrij recent kwam zij erachter dat zij aan de experimenten had deelgenomen.
Ze zegt dat ze weinig herinneringen had aan wat er in het Allan of in de jaren daarna was gebeurd.
Ponting trouwde en verhuisde naar Manitoba, waar ze twee kinderen kreeg met wie ze nog steeds een hechte band heeft, en nu is ze grootmoeder van vier kleinkinderen.
Maar ze zegt dat ze haar hele leven last heeft gehad van de gevolgen van haar tijd in het Allan.
“Ik heb er mijn hele leven last van gehad, omdat ik me afvroeg waarom ik zo dacht of, weet je wel, wat er met me gebeurd was”, zegt ze.
Ze beweert dat ze haar hele leven medicijnen heeft moeten slikken om met psychische problemen om te gaan, die ze toeschrijft aan haar tijd in de experimentele instelling, naast terugkerende nachtmerries.
“Soms word ik ’s nachts schreeuwend wakker vanwege wat er gebeurd is”, zegt ze.
In afwachting van gerechtigheid
Het Royal Victoria Hospital en McGill University weigerden commentaar te geven, aangezien de zaak voor de rechter is.
De regering verwees de BBC naar haar eerdere overeenkomst uit 1992, die volgens haar om “humanitaire” redenen was gesloten en zonder juridische aansprakelijkheid te aanvaarden.
Voor Ponting is de rechtszaak een kans om eindelijk dat hoofdstuk van haar leven af te sluiten.
“Soms zit ik in mijn woonkamer en gaan mijn gedachten terug naar vroeger, en denk ik aan de dingen die mij zijn overkomen”, zegt hij. “Elke keer als ik een foto van Cameron zie, word ik zo boos”, voegt hij eraan toe.
Hoewel het werk van Cameron synoniem is geworden met de MK-Ultra-experimenten, zegt Torbay dat uit zijn onderzoek blijkt dat hij op dat moment niet wist dat hij door de CIA werd gefinancierd.
Zijn samenwerking met de Amerikaanse inlichtingendienst eindigde in 1964 en kort daarna stierf hij aan een hartaanval, in 1967.
Maar ongeacht of hij op de hoogte was van de herkomst van de financiering, stelt Torbay dat hij had moeten weten dat zijn experimenten onethisch waren.
Hij voegt eraan toe dat hij hoopt dat de rechtszaak doorgaat en dat de slachtoffers enig gevoel van gerechtigheid zullen krijgen.
“Het gaat er niet echt om de patiënten terug te geven wat ze verloren hebben, want dat is onmogelijk, maar er eerder om ervoor te zorgen dat hun lijden niet tevergeefs was, dat we hiervan leren”, zegt hij.
