In het oude Griekenland of het Romeinse Rijk was het gebruikelijk om de nacht in twee delen op te splitsen.
De manier waarop we tegenwoordig slapen, verschilt sterk van de manier waarop onze voorouders sliepen. Acht uur aan een stuk rusten was niet de norm in de Middeleeuwen of in de tijd van het Romeinse Rijk. In plaats daarvan was de nacht verdeeld in twee delen, met een eerste en een tweede slaap, wat verloren ging met de komst van de industriële revolutie en de komst van kunstlicht.
Darren Rhodes, hoogleraar cognitieve psychologie en directeur van het Environmental Temporal Cognition Laboratory aan de Keele University (VK), legt in een artikel in The Conversation uit hoe mensen gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis elke nacht in twee shifts sliepen.
Elk van deze fases duurde enkele uren, zegt Rhodes, gescheiden door een waakperiode van een uur of meer in het midden van de nacht. Historische verslagen uit Europa, Afrika, Azië en elders “beschrijven hoe gezinnen na zonsondergang vroeg naar bed gingen, rond middernacht wakker werden en dan weer gingen slapen tot het ochtendgloren.
Deze middernacht werd gebruikt “om huishoudelijke taken te doen zoals het stoken van het vuur of het verzorgen van de dieren”, terwijl anderen “in bed bleven om te bidden of na te denken over de dromen die ze net hadden gehad”, maar ook om “te lezen, te schrijven of rustig te praten met familieleden of buren”. “Veel koppels profiteerden van dit nachtelijk ontwaken voor intimiteit,” voegt de expert toe.
Deze nacht verdeeld in twee shifts wordt al genoemd in de literatuur van de Griekse dichter Homerus en de Romeinse dichter Vergilius, waar werd verwezen naar een“uur dat een einde maakt aan de eerste slaap”.
Met de komst van kunstlicht in de 18e en 19e eeuw en de industriële revolutie verdween de tweede slaap echter. “Eerst olielampen, toen gasverlichting en uiteindelijk elektrisch licht, begonnen de nacht te veranderen in een meer bruikbare wakkere tijd. In plaats van kort na zonsondergang naar bed te gaan, begonnen mensen later op te blijven, verlicht door lampen,” zegt Rhodes.
Nachtelijk licht begon het circadiane ritme te veranderen en maakte dat het menselijk lichaam minder snel wakker werd na een paar uur slaap. Dit werd versterkt door de Industriële Revolutie, die “niet alleen de manier waarop mensen werkten veranderde, maar ook de manier waarop ze sliepen”.
In die zinmoedigden fabrieksschema’s“één enkel blok rust aan” en aan het begin van de 20e eeuw had het idee van acht uur ononderbroken slaap de oude gewoonte van twee slaapperiodes vervangen.
Dit betekent niet dat er vandaag de dag nog steeds mensen zijn die zonder reden wakker worden in de vroege ochtenduren. Rhodes wijst erop dat “kort ontwaken normaal is en meestal voorkomt tijdens overgangen tussen slaapfasen, zoals in de buurt van de REM-slaap, die geassocieerd wordt met levendige dromen”.
Over hoe om te gaan met deze periode van slapeloosheid, wijst de professor erop dat cognitieve gedragstherapie “adviseert om na ongeveer 20 minuten wakker te zijn uit bed te gaan, een rustige activiteit in gedimd licht te doen, zoals lezen, en terug te komen wanneer je je slaperig voelt”.
Een andere techniek die slaapdeskundigen aanraden is om“de klok uit te zetten en te stoppen met het meten van de tijd wanneer je moeite hebt met slapen. Een kalme acceptatie van de waaktoestand, samen met een begrip van hoe onze geest de tijd waarneemt, kan de zekerste manier zijn om weer tot rust te komen,” concludeert hij.
